Ruhumuzu beslemenin, ufkumuzu açmanın, önyargılarımızı aşmanın, sosyal ve politik düzenleri hatta hayatı sorgulamanın en yaratıcı yöntemi olan sanat, uzun yıllar önce sadece estetik bir beğeni olmaktan çıktı. Klasik sanatın ‘varolanı resmetme’ geleneği, ışığın ve izlenimlerin peşinden giden modern sanatın öncüleri kabul edilen Empsreyonistler sayesinde, sanatta yeni bir çığır açtı. Ardından gelen tüm modern sanat akımları Endüstri Devriminin getirdiği yabancılaşmayı, çağdaş sanatçılar ise 20.yy’da vaat edilen refah, eşitlik ve barış ortamı yerine hüküm süren sömürgecilik, fakirlik ve savaşlara yol açan kapitalizmi, sosyal politik duruşları farklı şekillerde sorguladı.  (Sanatın Yolculuğunun akışına yazının sonunda yer verilmiştir)

Eskiden sanat sadece seçkin bir kitlenin sahip olabildiği, izleyebildiği ve algılayabildiği ayrıcalık iken, 20.yy’da  burjuvaya yayıldı ve de 21.yy’da müzeciliğin gelişmesi ile daha geniş kitlelerin ilgilendiği bir olguya dönüştü.  Sanat koleksiyonerliği hala belli bir birikim ve refah seviyesi gerektirse de, sanat meraklılarının yeni ve genç sanatçıları takip edebildiği kanallar (galeriler, bienaller, online müzayedeler, Affordable Art Fuarları, vs.) artıyor. Ve de artık herkes bir sanat eserine sahip olabilme özgürlüğüne sahip.

Özünde ‘tüketim kültürüne karşı çıkan’ sanatın, yavaş yavaş bir tüketim malzemesi haline geldiğini görsek de, dünyada sayısı her geçen gün artan müzeler, Bienal etkinlikleri, sanat galerileri, müzayedeler ve Sanat Fuarları sayesinde sanatın erişilebilirliğinin arttığı kesin.

Artık sanat dünyasının önde gelen isimleri, galeriler, koleksiyonerler ve sanat meraklıları sadece bu amaç ile seyahat eder hale geldi. Özellikle tüm dünyadan yüzlerce galerinin temsil edildiği, binlerce sanatçının eserini sergileyen ve satışa sunan çağdaş sanat fuarları, sanatseverlerin buluşma noktaları oldu. Bu fuarların gerçekleştiği dönemlerde şehirlerde eş zamanlı uydu fuarlar, özel sergiler, performanslar, sokak enstalasyonları, paneller, fotoğraf, müzik, film, mimarlık ve tasarımı resimle birleştiren etkinlikler düzenleniyor. Sergi sonrası partiler ile şehirde bir şölen havası esiyor. Şehirler, dört bir yanına yayılmış sürprizler ile yaratıcı bir atmosfere bürünüyor. İşte ilham verici enerjisi ile sanatseverler ve seyahat meraklıları için çekim merkezi haline gelmiş fuarlar, önümüzdeki yılın fuar, bienal ve sanat etkinlik takvimi.

DÜNYA’NIN EN GÖZDE SANAT FUARLARI

• Art Basel Miami Beach, Miami / Art Basel’in kardeşi olan Art Basel Miami Beach, 2002’den bu yana aralık ayında çağdaş sanatın Amerika adresi haline geldi.  Fuara dünyanın her yerinden 250’den fazla sanat galerisi katılıyor.
• Art Basel, Basel / Dünyanın en byük sanat fuarı olarak kabul gören Art Basel,  1970’den beri çağdaş sanatçıların eserlerini koleksiyonerler ve sanatseverler ile buluşturuyor. Haziran ayında gerçekleşen fuara dünyanın her yerinden 300’den fazla sanat galerisi katılıyor.
• Frieze Art Fair, Londra / Fireze Ekim aylarında Regent’s Park’ta gerçekleşen çağdaş ve yaşayan sanatçılara odaklanan bir sanat fuarı. 2003’ten başlayan fuara her yıl katılan galeri ve eser sayısı artıyor. 2013’te, 180’den fazla galerinin temsil ettiği yüzlerce sanatçının eseri sergilendi.
• ARCO, Madrid / ARCO Madrid 1982’den beri Avrupa’nın popüler sanat fuarları arasında yer alıyor, Şubat ayında gerçekleşen Arco Madrid’e 200’den fazla sanat galerisi katılıyor.
• The Armory Show, New York / 20. ve 21. yüzyılların en değerli eserlerine odaklanan Armory Show, 2000’den beri Amerika’nın en önemli sanat fuarları arasında yer alıyor. Mart ayında gerçekleşiyor.
• TEFAF Maastricht / 1975’te Pictura Fine Art Fair ismi ile başlayan ve 1996’da The European Fine Art Foundation (TEFAF) adını alan, Mart ayında Maastricht’te gerçekleştirilen sanat fuarına, dünya çapında 16 ülkeden 260 sanat galerisi, değerli sanat eserleri ve antikalar ile katılıyor.
• Art Dubai, Dubai / 2006’da başlayan çağdaş sanat fuarı Art Dubai, özellikle Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Güney Asya sanatının vazgeçilmez buluşma noktası haline geldi. Mart ayında gerçekleşiyor.
• SH Contemporary, Shanghai / Çin’in ilk çağdaş sanat fuarı ShContemporary, Çağdaş sanatta Asya’nın atılımını takiben 2007’de sanatseverler ile buluşmaya başladı. Eylül ayında gerçekleşiyor.
• India Art Fair, Yeni Delhi / 2008’de India Art Summit ismi ile başlayan, daha sonra India Art Fair adını alan sanat fuarı, Asya’nın önemli sanat fuarları arasında yer alıyor. Şubat ayında gerçekleşen fuar, çağdaş sanatta Batı ile Doğu arasındaki sınırların erimesine şahit olduğumuz bu dönemde, çok ilgi görmeye başladı.
• São Paulo International Art Fair, São Paulo / Latin Amerika’nın en prestijli sanat fuarı haline gelen, Nisan ayında gerçekleşen Sao Paulo Art Fair’e, 200’den fazla galeri katılıyor.
• Art Basel Hong Kong, Hong Kong / Art Basel’in 2013’te doğan yeni kardeşi , çoğunluğu Asya ülkelerinden dünya çapında 250 sanat galerinin katılımı ile şimdiden çok gözde. Mayıs ayında gerçekleşiyor.

SANAT FUAR TAKVİMİ 2013-2014

ARALIK 2013

• Art Basel Miami Beach, Miami
• Scope Art Show, Miami
• PULSE Miami, Miami
• Miami  Project, Miami
• Red Dot Art Fair, Miami
• Art Miami, Miami
• Context Art Miami, Miami
• Design Miami, Miami
• Aqua 13 Miami, Miami
• Art Untitled, Miami
• Nada Art Fair, Miami
• Pulse NY, New York

OCAK 2014

• Los Angeles Art Show, Los Angeles
• London Art Fair, Londra
• Art Stage Singapore, Singapore
• Art Fiera, Bologna
• Chobi MelaUluslararası Fotoğraf Festivali, Bangladesh
• SESC_Videobrasil, São Paulo, Brezilya

ŞUBAT 2014

• ARCO, Madrid
• India Art Fair, Yeni Delhi
• Art Los Angeles Contemporary, Los Angeles
• Artgenève, Cenevre
• RAW Art Fair, Rotterdam
• ZONA MACO, Mexico City
• Art Wynwood, Miami
• ART Rotterdam, Rotterdam
• Art Madrid, Madrid
• Art Innsbruck, Innsbruck
• Art 14, Londra

MART 2014

• TEFAF Maastricht
• The Armory Show, New York
• Art Dubai, Dubai
• Art Fair Tokyo, Tokyo
• The ADAA Art Show, New York
• Scope Art Show, New York
• Art Paris, Paris
• Drawing Now Paris, Paris
• Mi Art, Milano

NİSAN 2014

• São Paulo International Art Fair, São Paulo
• Art Cologne, Köln
• International Artexpo, New York
• Dallas Art Fair, Dallas
• Art Revolution Taipei, Taipei
• NADA Art Fair | Cologne, Köln
• Art Brussels, Brüksel
• ArteMonaco, Monaco

MAYIS 2014

• Art Basel Hong Kong, Hong Kong
• PooL Art Fair New York, New York
• KunstRai, Amsterdam
• arteBA Contemporary Art Fair, Buenos Aires
• Collect | The International Art Fair for Contemporary Objects, Londra
• VIENNA FAIR , Viyana
• SWAB Art Fair, Barselona  

HAZİRAN 2014

• Art Basel, Basel
• PhotoEspaña, Madrid
• Screen from Barcelona, Barcelona
• Scope Art Show, Basel
• VOLTA, Basel
• Print Basel, Basel
• Masterpiece Art Fair, London

TEMMUZ 2014

• ArtHamptons, Hamptons

AĞUSTOS 2014

• Melbourne Art Fair, Melbourne
• Art Copenhagen , Kopenhag 
• Art Nocturne Knocke, Knokke, Belçika
• Bergen Assembly, Bergen, Norveç 

EYLÜL 2014

• SH Contemporary, Shanghai
• 20/21 British Art Fair, Londra
• ARTINTERNATIONAL ISTANBUL, İstanbul

EKİM 2014

• Frieze Art Fair, Londra
• MIA Fair, Singapore
• The International Fine Art & Antique Dealers Show, New York
• Foire Internationale d’Art Contemporain, Paris
• SWAB, Barselona
• Affordable Art Fair, Stockholm
• Affordable Art Fair, New York
• (e)merge art fair, Washington D.C.
• Art on Paper +1, Brüksel
• Fine Art Asia, Hong Kong
• ViennaFair, Viyana
• Art Verona, Verona
• Texas Contemporary, Houston
• Brussels Accessible Art Fair, Brüksel
• Art International Zurich, Zürih
• Frieze Masters, Londra
• Moving Image, Londra
• The Other Art Fair, London
• Multiplied, Mexico City
• Affordable Art Fair, Mexico City
• FIAC (Foire Internationale d’Art Contemporainpromises), Paris
• Slick Paris, Paris
• Affordable Art Fair Battersea, London
• Art Toronto, Toronto
• Kunst 13 Zurich, Zürih
• ART.FAIR, Köln
• SOFA Chicago, Chicago
• Affordable Art Fair, Amsterdam

KASIM 2014

• Art San Diego, San Diego
• Pinta | New York, New York
• ARTISSIMA, Torino
• Art Taipei, Taipei
• Arte Lisboa, Lizbon
• Shanghai Art Fair, Shanghai
• Contemporary Istanbul, İstanbul
• PooL Art Fair Miami, Miami
• Abu Dhabi Art, Abu Dhabi
• Cologne Fine Art & Antiques (COFAA), Köln
• ONE TORINO #1, Torino
• The Others, Torino
• Paris Photo, Paris
• Affordable Art Fair, Seattle
• Paris Tableau, Paris
• Affordable Art Fair, Hamburg
• The Salon: Art + Design, New York
• Affordable Art Fair, Singapore
• PAN Amsterdam, Amsterdam
• Art Gent, Gent

BİENAL & TRİENAL VE DİĞER SANAT ETKİNLİKLERİ TAKVİMİ (Aralık 2013 – Eylül 2017)

• Lyon Bienali, Aralık 2013
• Floransa Bienali, Aralık 2013
• KOBE Bienali, Aralık 2013
• Haiti Ghetto Bienali, Aralık 2013
• Selanik Bienali, Aralık 2013 – Ocak 2014
• Taipei Bienali Taiwan, Aralı 2013 – Ocak 2014
• Jogja Bienali Endonezya, Aralık 2013 – Ocak 2014
• Singapur Bienali, Aralık 2013 – Şubat 2014
• Hong Kong & Shenzhen Bienali, Aralık 2013 – Şubat 2014
• Kolombo (Sri Lanka) Sanat Bienali, Ocak – Şubat 2014
• Cartagena Biennial, Cartagena Kolombiya, Şubat – Nisan 2014
• Marakeş Bienali, Şubat – Mart 2014
• Adelaide Bienali, Mart – Mayıs 2014
• Sidney Bienali, Mart – Haziran 2014
• Cuenca Biennial, Ekvator, Mart – Haziran 2014
• Bükreş Bienali, Nisan – Mayıs 2014
• Berlin Bienali, Nisan – Temmuz 2014
• eva International İrlanda Bienali, Nisan – Haziran 2014
• Dak’Art Dakar Bienali, Mayıs – Haziran 2014
• Whitstable Bienali İngiltere, Mayıs – Haziran 2014
• Liverpool Bienali, Temmuz – Ekim 2014
• Sapporo Art Festivali, Temmuz – Eylül 2014
• SITE Santa Fe, Temmuz 2014 – Ocak 2015
• São Paulo Bienali, Brezilya, Eylül – Aralık 2014
• Yokohama Triennale, Ağustos – Kasım  2014
• Gwangju Biennale, Kore Eylül – Ekim 2014
• Venedik Bienali, Haziran – Kasım 2015
• Moskova Bienali, Eylül – Ekim 2015
• Göteborg Bienali, Eylül – Kasım 2015
• Montréal Bieanli, Ekim 2014 – Ocak 2015
• Shanghai Bienali, Ekim 2014 – Mart 2015
• Bénin Bienali, Kasım 2014 – Ocak 2015
• Montevideo Bienali, Kasım 2014 – Mart 2015
• Kochi-Muziris Bienali, Kerala, Aralık 2014 – Mart 2015
• Sharjah Bienali, Bireleşik Arap Emirlikleri, Mart – Mayıs 2015
• ‘Güneyin Bienali’, Panama, Nisan – Mayıs 2015
• Prag Bienali, Haziran – Eylül 2015
• Momentum Bienali, Moss, Norveç, Haziran – Eylül 2015
• Biennial of the Americas, Denver, USA, Haziran – Ekim 2015
• Biennial of Cerveira, Portekiz, Temmuz – Eylül 2015
• Curitiba Bienali, Brezilya, Ağustos – Aralık 2015
• Jakarta Bienali, Kasım 2015
• Tanzanya Doğu East Sanat Bienali, Kasım 2015
• New York Performa Görsel Sanat ve Performans Bienali, Kasım 2015
• APT 7 (Asia Pacific Triennial) – Brisbane, Aralık 2015 – Nisan 2016
• Auckland Triennial, Mayıs – Ağustos 2016
• Triennial of Small-Scale Sculpture, Fellbach, Almanya, Haziran – Eylül 2016
• California-Pacific Triennial, Newport Beach, USA, Haziran – Kasım 2016
• documentaKassel,  Haziran-Eylül 2017 / Modern ve Çağdaş Sanat sergi ve etkinliği
• Skulptur Projekte Münster, Haziran-Eylül 2017 / Modern ve Çağdaş heykel sergisi 

SANAT YOLCULUĞU

Klasik Sanat tabiatı, evreni ve insanı ‘Tanrı’ ile açıklıyordu. Dini öğretilerin ve İncil’in yayılması için okuma yazma bilmeyen halka anlatılması ancak resim ile mümkündü. Resim İncil’den sahnelerin ve mesajların anlatı misyonunu yüklenmişti. Kilise resimleri ve heykelleri ile Tanrı’nın mükemmelliği,  ressamlarınv e heykeltraşların resmettiği veya form verdiği ‘mutlak simetri, mükemmel formlarda’ vucüt buldu. Tabi bu bir yanılsama ürünüydü, çünkü doğada mükemmel form yoktur.

Empresyonistler klasik sanatın son evresi, modern sanata kapı açan akım oldu. Çünkü ressamlar stüdyonun yapay ortamından – gerçek ışığın peşinden gitmek üzere- açık havaya çıktılar. Manzaraların kendilerinde bıraktığı izlenimleri hızlı fırça darbeleri ile resmederken, görüntüler keskinliğini kaybetti, ressamın duygu ve izlenimleri ilk defa resme entegre oldu. Öyle ki resimlere bakınca ne olduğunu anlamak güçleşti. Klasik sanatın ‘varolanı ve göze görüneni olduğu gibi resmetme’ yerini izlenimci bir belirsizliğe bıraktı. Monet’nin gün batımı resminde gördüğümüz ışık yığını, net bir gün batımını anlatmak yerine, gün batımının duygusal yoğunluğu aktarır.

Empresyonistlerden sonra gelişen modern sanat akımları, artık Doğa’nın Tanrı’ya müracaat edilerek açıklanamayacağı inancı/isyanı ile baş gösterdi.  Dönem, hem kilise ve din adamlarının, hem de endüstri devriminin, tüm refah ve mutluluk vaatlerinin boş çıkmaya başladığı dönemdi. İnsanın bir dine veya işe kendini teslim etmesi yerine bireyselleşme, bir şeye veya bir başkasına inanış ve aidiyet yerine özgürleşme ihtiyacı, sanatta kendini gösterdi. Modern Sanat görüneni resmetmek misyonu olan anlatıdan uzaklaşarak düşünceler, duygular, kavramlar ve iç dünyalara daldı.

Dışavurumcular basit ve içten gelen deneyim ve algılama dünyasında, birdenbire içlerinde patlayan bir dili seslenişi dışa vurmak istedi. Bu patlamadan yeni bir ruh doğurmak istedi. ‘Kendimizi ifade etme araçlarını sınırsızca arttırma hakkımız var’ görüşü ile her tür insan duygulanımını ve seslenişini dikkate almak istediler. Cezanne geometrik görmenin temellerini attı,  Matisse ise bir çırpıda çizilmiş gibi iptidai, 3 boyutu düzeleştiren, çok canlı renklere sahip ancak yalın bir dil kurdu.

‘Bütünlük zamanda kurulur mekanda değil’ diyen Kübistler ise, her nesnenin aslında birden çok yönü ve yüzü olduğu, tek bakışlı perspektifin ise nesnenin sadece bir yönünü gösterdiği gerçeğinden yola çıkmıştır. Bir sandalyeyi yer yönüyle kavramak bir anda mümkün değildir. Ancak etrafında dolaşarak, farklı açılardan bakarak gerçeğini kavrayabiliriz. Bir yönden öbürüne geçene kadar arada zaman akar, demek ki bütünü kavramak ancak zamanda mümkün olur. Peki bir tuvalde bütünü nasıl kavrayabiliriz? Ancak -tek bir bakış açısını yansıtan- zaman kavramını ortadan kaldırarak nesnenin gerçeğini bütünüyle kavrayabiliriz. Nesnenin ve dünyanın gerçeği ancak tüm yönlederden ve açılardan yansıtılır ise gerçekçi olur.

Kübizm bir zihniyet devrimine yol açtı: Eskiden bilgi ‘tek’ merkezli idi, oysa modern toplumun, doğruluğu ve gerçekliği, tek bir ideoloji veya din altında ile formüle etmezi artık imkansız hale gelmişti. Fragmente olmuş binlerce uzmanlık alanına bölünmüştü.  Eskiden totaliter, despot ve merkezi otorite mevcut iken, artık merkezsiz ve parçalanmış otoriteler vardı. Nietzche, herkesin doğrusunun kendi tercihi olduğunu ‘Tanrı öldü’ ve ‘Hakikat yoktur’ söylemleri ile dillendirmişti.  Kübizm, nesneleri parçalayıp, tekrar bir araya getirerek, tamamlanan yeni bir gerçeklik yaratarak, bu dönemin ruhunu yansıttı.

Sadece ruhban ve aristoktrat kitlenin tekelinde olan klasik sanat, aslında iktidarın suç ortağı idi. Sadece zanaat halka hitap ederdi. 20.yy’da gelişen burjuva sınıfı bir süre sonra aristokratların ardından bu suç ortaklığına dahil oldu, ancak halk ‘sanat eseri’nden uzaktı. İşte Kübistler, sanatın bu seçkin kesime aidiyetini, dokunulmazlığını kaldırmak, demoktratikleştirmek için uğraştılar. Zanaatkarın malzemesini kullanarak herkese yakınlaştırdılar, sanatın paylaşımını arttırmak istediler. (devamı için hepsi hikaye’de gerçekleşen sanat seminerlerimize bekleriz,  Sanat, Klasik Müzik, Sinema, Siyasi Tarih, Dinler Tarihi, Tasavvuf programları için www.hepsi-hikaye.com)

Zeynep Atılgan Boneval