Kökenleri Karyalılar ve Giritlilere dayandığı düşünülen Milet antik akropolisinin, MÖ 494 yılında gerçekleşen Pers istilası sonrasında terk edildiğine inanılıyor. Hellenistik dönemde ise Milet kenti, Aslanlı Liman ve tiyatro çevresinde şekillenmeye başlamış.
Ardından gelen Romalılar döneminde ise, Helenistik dönem kentinin büyüklüğü ve şekli aynen korumuş, ancak birçok Faustina Hamamı, Humei Tepe Hamamı, tiyatro, liman anıtı, liman kapısı, Capito Hamamı, gymnasium, Güney Agora kapısı, batı agora.stadium, depo yapıları gibi ek bina ve anıt eklenmiş.
Kent Büyük Menderes Nehri’nin taşıdığı alüvyonlarla dolmaya başlaması sonucu önemli bir liman kenti olma özelliğini bu dönemde kaybetmeye başlamış. Miletos önemini kaybedince, MS 6. Yüzyılda yılından itibaren Piskoposluğa dönüşmüş ve şehir gittikçe küçülerek tiyatro ve kale etrafı ile sınırlanmış. Bizans Döneminde Palatia adını alan Miletos, 13. yy’da Türklerin hakimiyetine girmiş, Beylikler ve Osmanlı döneminde ise Balat olarak isimlendirilmiş.
Miletos’un Önemi: FELSEFE, BİLİM VE SANATIN BAŞKENTİ
Akılcı düşüncenin, geometrinin, astronominin ve felsefenin temellerinin atıldığına inanılan Miletos, Antik Yunan medeniyetinin bilim, felsefe ve sanat alanlarında ilerlemesine kaynak olmuş bir antik şehir. Babillilerden aldığı astronomi bilgisi ve Mısır’dan getirdiği söylenen geometri bilgisi ile güneş tutulmalarını hesaplamayı bulan Thales, doğadaki her olayı ayrı bir tanrının varlığına bağlayan mitolojinin ötesine geçerek, “Neyin var olduğu” ve “neyin gerçek olduğu” gibi sorgulamaları sayesinde hem felsefenin babası sayılıyor, hem de maddenin birkaç temel bileşenden oluştuğunu öne sürerek atom kavramına giden yolu açtığı biliniyor. Thales ve öğrencilerinin “Fizikçiler Okulu” diye anılması ve pozitif bilimin temellerini attıklarının söylenmesi de bu yüzden. Thales’in devamında gelen Anaksimenes varoluşu açıklamaya çalışmış, Anaksimandros ise tanrılara dayanmayan evrensel kanunları taşlara kazdmış, Hekataios ise coğralyada üstünlük göstermiş ve dünya haritasını ilk çizen kişi olarak tarihe adını yazdırmış.
Milet Antik Kenti Keşifleri
Çok geniş bir alana inşa edilmiş Miletos Antik Kentine ilk girişte sizi Yunan-Roma tipinin en güzel örneklerinden birisi olan Milet antik tiyatrosu karşılıyor. Helenistik dönemde 5300 kişilik olarak inşa edilen tyatro, Roma dönemiyle birlikte kapasitesi artırılarak 15 bin kişiye çıkarılmıştır. Sahnenin ayakta kalan parçaları ve katlar arasındaki galeriler, tiyatro atmosferini hala canlı tutuyor. Tiyatrodaki tonozlu geçitler ise çok iyi korunmuş ve tiyatrodaki geçitlerden geçerek arkasında bulunan limana ulaşabiliyorsunuz. Kentin 4 büyük limanı var. İlk ikisi, 2 aslan heykeli arasına bağlanan zincir ile kapatabilen Aslanlı liman. Üçüncü liman Athena tapınağının yakınlığından dolayı Athena limanı olarak anılırmış. Kentin doğusundaki kumsal kıyı ise dördüncü liman.
Tiyatro’nun biraz ilerisinde bulunan Senato binası ve karşısında kente su dağıtımını sağlayan Nymphaion yer alıyor. Üç nişin üzerine konumlandırılmış Nymphaion, heykellerle benzenmiş üç katlı halk havuzu ve çeşmesi. Yapının arkasında yer alan su kemerleri vasıtasıyla ulaşan sular, depolarda biriktilip hem Nymphaion çeşmesini besleme, hem de kanallar vasıtasıyla kentin çeşitli yerlerine su dağıtımı görevi görüyormuş.
Başka bir ilgi çekici yapı ise, Anadolu’daki en büyük Roma hamamlarından birisi olan Faustina hamamı. Soğuk, sıcak ve ılık kısımları, soyunma odaları ve havuzun rahatlıkla gözlemlenebildiği hamamda, havuz kenarında boylu boyunca uzanmış nehir tanrısı Meandros heykeli ve aslan figürlerinin birer kopyası bulunuyor. Aslan figürlü heykelinin orjinali Paris Louvre müzesinde sergilenmekte.
Kentin en önemli dini merkezi ise, stoanın batısındaki Delphinon. Delphis (yunus) zeki ve müzik seven bir balık olduğu için, Tanrı Apollo’ya adanmış bir hayvan olarak kabul edilirmiş ve denizcilerin ve gemilerin koruyucusu olan Tanri Apollo’ya adanmış bir tapınak bu.
M.Ö. 175-164 inşa edilen, geniş yarım daire formunda, sahneli ve 1500 kişi kapasiteli görkemli Bouleuterion, yani Meclis Binası ise Apollon, ocak ateşi tanrıçası Hestia ve halk anlamına gelen Demos’a adanmış.
Konum: Aydın ili, Didim İlçesi, Balat köyünde yer alan Miletos Antik Kentinin Didim’e uzaklığı 22km, İzmir’e uzaklığı 145 kilometre.
Zeynep Atılgan Boneval
